W końcówce lat sześćdziesiątych japońscy producenci samochodów osobowych ruszyli do zmasowanego ataku na segment sportowych maszyn, każdy na własny sposób. Honda, która produkcję aut rozpoczęła kilka lat wcześniej, przygotowała miniaturowe coupe i roadstery. Mazda wylansowała futurystyczne coupe z rewolucyjnym silnikiem Wankla, a Toyota przedstawiła luksusowe coupe 2000 GT. Żaden z tych projektów nie zakończył się produkcją idącą w dziesiątki tysięcy egzemplarzy, w przeciwieństwie do Nissana. Ogólnoświatowym przebojem firmy z Yokohamy okazała się seria S30, sprzedawana z literą Z w nazwie.
Pierwszy model z rodziny Z zadebiutował jesienią 1969 roku, najpierw USA, a później w Japonii, i produkowany był przede wszystkim pod marką Datsun, która dołączyła do koncernu Nissana jeszcze przed drugą wojną światową. Atrakcyjne coupe było propozycją, jakiej nie miał do tej pory żaden inny, japoński producent. Samochód, którego kształty powstały po konsultacjach z Albrechtem von Goertzem, projektantem BMW 503, BMW 507 i Toyoty 2000 GT, odznaczał się pociągającą linią trzydrzwiowego nadwozia, która przejawiała inspiracje angielskimi autami sportowymi, nowoczesnymi rozwiązaniami technicznymi, osiągami i dużo niższą ceną, niż można było się tego spodziewać. Na rodzimym rynku model znany był jako Fairlady Z, a w pozostałych częściach świata występował pod oznaczeniem 240Z. Z pomysłem przygotowania właśnie takiego samochodu wyszedł Yutaka Katayama, prezydent amerykańskiego ramienia Nissana.
Pierwszy Fairlady Z napędzany był sześciocylindrowym silnikiem o pojemności dwóch litrów - ograniczonej głównie z myślą o japońskim systemie podatkowym - i mocy 130 koni mechanicznych, która pozwalała na rozpędzenie się do 195 km/h. Zaraz po nim pojawił się wyczynowy, wyprodukowany w kilkuset egzemplarzach Fairlady Z 432 (4 zawory, 3 gaźniki, 2 wałki rozrządu) z silnikiem ze Skyline'a GT-R, który podkręcono do 160 KM. Rozwijał imponujące w tamtym czasie 210 km/h. Bliźniaczy Datsun 240Z musiał sprawdzić się przede wszystkim na rynku amerykańskim, na który Nissan wszedł w latach pięćdziesiątych.
Niewielkie, japońskie coupe przed wyruszeniem na podbój świata zostało uzbrojone w znany z wytrzymałości, rzędowy, sześciocylindrowy silnik o pojemności 2,4 litrów z dwoma gaźnikami Hitachi, jednym wałkiem rozrządu, dwoma zaworami na cylinder, żeliwnym blokiem i aluminiową głowicą. Jednostka dostarczała 150 koni mechanicznych przy 5,6 tysiącach obrotów na minutę i 200 niutonometrów przy 4,8 tysiącach obrotów na minutę (nie na wszystkich rynkach - amerykańskie normy emisji spalin uśmierciły jakieś 20 KM). Całą moc na tylną oś przenosiły ręczne skrzynie o czterech lub pięciu biegach albo 3-stopniowy automat.
W czasach, gdy sztywne, tylne osie i sprężyny piórowe miały się całkiem nieźle 240Z wychodził przed szereg. Auto wyróżniało się niezależnym zawieszeniem wszystkich kół ze sprężynami śrubowymi, amortyzatorami teleskopowymi, drążkami przeciwskrętnymi oraz kolumnami MacPhersona z przodu i kolumnami Chapmana z Lotusa Elana z tyłu. Z przodu instalowano hamulce tarczowe, z tyłu bębnowe. Na każdej osi wylądowały 14-calowe, stalowe felgi. Na rynku amerykańskim pojazd kosztował około 3,5 tysięcy dolarów. Ceny Porsche 911 zaczynały się wówczas od 5,8 tysięcy dolarów.
Produkowany na stalowym, samonośnym nadwoziu, dwuosobowy samochód ważył niecałą tonę, co oznaczało, że mocy w większości sytuacji było zawsze pod dostatkiem (stosunek mocy do masy stawiał Datsuna tuż pod najmocniejszym w tamtym czasie Porsche 911 S). Auto potrzebowało około ośmiu sekund na rozwinięcie 100 km/h i niecałe 16 sekund na przejechanie ćwiartki mili, a jego prędkość maksymalna sięgała 210 kilometrów na godzinę.
Wygląd, właściwości jezdne i jakość wykonania przy niewygórowanej cenie to tylko połowa sukcesu 240Z. Na pozycję modelu w równym stopniu zapracowały jego sukcesy w wyścigach i rajdach na całym świecie. Na terenie Stanów Zjednoczonych samochód zabłysnął klasowymi zwycięstwami i mistrzostwami w seriach organizowanych pod skrzydłami International Motor Sports Association i Sports Car Club of America. W roku 1971 i 1973 japońskie, podrasowane do 220 koni auto wygrało w Rajdzie Safari, a w sezonie 1972 na trzecim miejscu ukończyło prestiżowy Rajd Monte Carlo. Była moc!
Jesienią 1973 roku w miejscu 240Z zadebiutował zmodernizowany 260Z z silnikiem o pojemności prawie 2,6 litrów i mocy 150 koni mechanicznych na każdym rynku. Po nim jako ostatni w generacji S30 wyszedł 280Z, 280Z w wersji 2+2-osobowej z wydłużonym rozstawem osi, następnie 280ZX, 280ZX z turbosprężarką i dachem typu targa, dwie generacje 300ZX, a w kolejnym stuleciu modele 350Z i 370Z. Do roku 1973 fabryki Nissana opuściło blisko 170 tysięcy samochodów typu 240Z i Fairlady Z, a pierwszą dekadę w historii serii zamknięto na prawie 545 tysiącach sprzedanych egzemplarzy z tytułem najpopularniejszego, sportowego samochodu na świecie.
Tekst: Przemysław Rosołowski
Ostatnia aktualizacja: 20.10.2015
