Pierwsze wyścigi samochodowe po zakończeniu drugiej wojny światowej na terenie Europy zorganizowano już jesienią 1945 roku we Francji. Niedługo później z działającego od 1904 roku Association Internationale des Automobile Clubs Reconnus wyrosła funkcjonująca do dzisiaj Międzynarodowa Federacja Samochodowa (Federation Internationale de l'Automobile), która podjęła się uporządkowania reguł rządzących na torach. Z myślą o wyścigach grand prix, które przed wojną składały się na mistrzostwa Europy, zdefiniowano "Formułę 1", która dopuszczała do startów samochody z wolnossącymi silnikami o pojemności do 4,5 litra i doładowanymi o pojemności do 1,5 litra.
Półtoralitrowa formuła miała objąć bolidy klasy grand prix już w sezonie 1940, a jej korzenie sięgają młodszej o kilka lat formuły "voiturette", skupiającej mniejsze samochody. Te ostatnie zyskiwały sobie przed wojną coraz większą popularność, szczególnie we Włoszech, z powodu dominacji zespołów Mercedes-Benza i Auto Union w wyścigach grand prix, która nie wpływała budująco na morale i zainteresowanie konstruktorów i kibiców spoza Niemiec. Prym w tej kategorii wiedli kierowcy samochodów Maserati oraz Alfy Romeo.
Już w 1939 roku z myślą o nadciągających zmianach przepisów w zakładach Maserati powstał model 4CL, którego ojcem był Ernesto Maserati. Jego czterocylindrowy silnik z kompresorem Roots rozwijał jakieś 220 koni mechanicznych. Bolid wystartował w tym samym roku w Grand Prix Trypolisu, gdzie musiał uznać wyższość zupełnie nowych, przygotowanych w tajemnicy półtoralitrowych maszyn Mercedes-Benza. Po wojnie 4CL stał się jednym z pierwszych uczestników kolejnych wyścigów grand prix - 6 wygranych przed wojną, 25 po wojnie - i punktem wyjścia dla nowej, jednoosobowej maszyny o oznaczeniu 4CLT.
Model 4CLT powstał na otwarciu nowego rozdziału w historii marki Maserati. Firmę w 1937 roku sprzedano rodzinie Orsi, z którą bracia Maserati zawarli porozumienie, na mocy którego pracowali na czołowych stanowiskach w założonym przez siebie zakładzie jeszcze przez dziesięć lat. Umowa wygasła w 1947 roku, w którym założyciele marki utworzyli nową firmę, Officine Specializzate Costruzione Automobili (OSCA). Nowym szefem działu konstrukcyjnego Maserati został Alberto Massimino, pod którego dowodzeniem powstał bolid Formuły 1.
Maszyna, pomalowana tradycyjnie na czerwono, została zbudowana na lekkiej, rurowej ramie przestrzennej (4CL bazował na drabinowej ramie, a T w nazwie nowego bolidu odnosiło się właśnie do rurowej ramy - z włoskiego "telaio tubolare "). Przykryła ją opływowa, obniżona karoseria z charakterystyczną, chromowaną osłoną chłodnicy. Przednie koła zawieszono niezależnie na spiralnych resorach, z tyłu zainstalowano sztywną oś napędową na resorach piórowych. Zmodernizowany (nowy wał korbowy, korbowody, wałki rozrządu i tak dalej), szesnastozaworowy silnik o czterech cylindrach w rzędzie i pojemności półtora litra współpracował teraz z dwustopniowym kompresorem oraz gaźnikiem Webera. Jego maksymalna moc dochodziła do 270 koni mechanicznych przy siedmiu tysiącach obrotów na minutę, co stawiało Maserati daleko w tyle za niepokonaną, przeszło 300-konną Alfą Romeo 158, która w sezonie 1948 pojawiła się tylko w wybranych wyścigach. Napęd na tył przenosiła 4-stopniowa skrzynia biegów. Bolid ważący dzięki wykorzystaniu aluminium około 630 kilogramów miał rozpędzać się do co najmniej 270 km/h.
Za kierownicą wykorzystywanego przez trzy lata 4CLT startowali między innymi Luigi Viloressi, Albesto Ascari, Giuseppe Farina, Louis Chiron oraz niejaki Juan Manuel Fangio, przybyły dopiero co z Argentyny, przyszły pięciokrotny mistrz świata Formuły 1. Viloressi wygrał jesienią w Grand Prix Anglii i stawał na podium GP Włoch, GP Europy i GP Francji. Farina zwyciężył w Grand Prix Monako, a Ascari triumfował w GP San Marino. Oprócz wyścigów grand prix model 4CLT startował również w zawodach wolnej formuły (Formula Libre), w których wyróżniał się silnikiem powiększonym do przeszło 1,7 litra i mocą dochodzącą nawet do 330 koni mechanicznych.
Sezon 1949, w którym Alfa Romeo zrobiła sobie przerwę od ścigania, był dla kierowców Maserati stosunkowo mniej udany, a większość wygranych w najważniejszych grand prix przypadła markom Ferrari i Talbot-Lago. W GP Anglii w samochodzie Maserati triumfował Toulo de Graffenried, a pozostali kierowcy marki wygrywali w drugorzędnych zawodach: Buenos Aires, Rio de Janeiro, San Remo, Pau czy Goodwood Trophy. Modernizacje 4CLT objęły w tym czasie między innym powiększone hamulce bębnowe, dodatkowe elementy kierujące powietrze chłodzące silnik i poprawiające aerodynamikę, nowy zbiornik oleju i zmiany na desce rozdzielczej.
W sezonie 1950 zorganizowano pierwsze mistrzostwa świata dla kierowców Formuły 1. Na scenę wróciła Alfa Romeo, która wygrała prawie wszystkie wyścigi, a kierowcom odchudzonego Maserati z przegrzewającym się silnikiem podkręconym do blisko 300 KM zostało tylko trzecie miejsce w GP Monako i wygrane w niezaliczanych do mistrzostw świata wyścigach w Pau, Goodwood czy Nottingham. Model 4CLT wykorzystywany był w dużej liczbie jeszcze w sezonie 1951, a ostatni zespół Formuły 1 korzystał z niego w roku 1952. Niektóre egzemplarze przystosowano do Formuły 2, z czym wiązało się podniesienie pojemności silnika do dwóch litrów i pozbycie się sprężarek. Maszyna przyniosła marce w sumie 18 wygranych w powojennych grand prix i pięć zwycięstw w innych wyścigach. Maserati wróciło na czołowe pozycje mistrzostw świata w 1955 roku za sprawą 2,5-litrowego bolidu 250F, którego różne warianty startowały do sezonu 1960 włącznie.
Tekst: Przemysław Rosołowski
Ostatnia aktualizacja: 09.12.2018
