Lata pięćdziesiąte dla europejskich samochodów wyścigowych, które walczyły w 24-godzinnym Le Mans oraz mistrzostwach świata World SportsCar Championship, upłynęły pod znakiem dominacji Ferrari, Mercedes-Benza oraz Jaguara, a także szybkiego wzrostu znaczenia i możliwości marki Porsche. Na drugim planie o laury walczył również brytyjski Aston Martin. Kilka lat wysiłków marki dało owoce w sezonie 1959: Aston Martiny zajęły pierwsze i drugie miejsce w Le Mans i zdobyły mistrzostwo WSCC, wyprzedzając Ferrari i Porsche i wygrywając w trzech wyścigach w pięciu (za kierownicami między innymi Carroll Shelby, Roy Salvadori, Paul Frere i Stirling Moss).
Upragniony sukces sprawił, że Aston Martin rozstał się z samochodami sportowymi i po kilku latach spóźnienia mógł podzielić swoją uwagę również na zupełnie inne mistrzostwa świata. Była nią Formuła 1, która od 1950 roku wyłaniała mistrza świata wśród kierowców i od 1958 roku mistrza świata wśród konstruktorów. Aston Martin rozpoczął prace nad samochodem dedykowanym Formule 1 jeszcze w 1957 roku, ale jego debiut opóźnił się do sezonu 1959 ze względu na znacznie większe znaczenie samochodów sportowych i modelu DBR1. Zupełnie nowy pojazd otrzymał oznaczenie DBR4 (w związku z pojemnością silnika rozwijane również do DBR4/250).
Podbój Formuły 1 był częścią ambitnego planu David Browna, który przejął Aston Martina i Lagondę po drugiej wojnie światowej. Oprócz samochodów sportowych oraz bolidu F1 rozpoczęto prace nad nowym silnikiem i samochodem drogowym, którym okazał się model DB4. Jednym z punktów odniesienia dla nowego, jednoosobowego DBR4 miał być starszy o kilka lat, dwuosobowy DP155, specjalny bolid z odsłoniętymi kołami, który miał oryginalne służyć wyścigom pokroju Formuły 2. Zmiana przepisów sprawiła jednak, że auto po licznych modyfikacjach wylądowało gdzie indziej, między innymi w Nowej Zelandii. Innym punktem wyjścia dla nowego projektu był DB3S, sportowy model wykorzystywany w WSCC i licznych wyścigach na terenie Wielkiej Brytanii.
DBR4 zaprojektowano w sportowym oddziale Aston Martina w Feltham według przepisu silnik z przodu, skrzynia biegów i przekładnia główna z tyłu, który wkrótce miał stać się w Formule 1 przestrzały i wyparty przez konstrukcje z silnikami umieszczonymi centralnie. Bolid zbudowano na lekkiej, przestrzennej ramie ze stali, którą pokryto aluminiową karoserią nie mającą wiele wspólnego z redukcją oporów powietrza. Jednostka napędowa stanowiła rozwinięcie sprawdzonego, 3-litrowego motoru o sześciu cylindrach z czterema wałkami rozrządu. Wolnossący, aluminiowy silnik z suchą miską olejową i trzema gaźnikami Webera został zmniejszony do 2,5 litra (od sezonu 1954 był to górny limit, jaki nakładały przepisy Formuły 1), z których udało wycisnąć się prawie 260 koni mechanicznych. Napęd na tylną oś przestarzałego typu de Dion przenosiła ręczna skrzynia o pięciu biegach, a wśród nowoczesnych rozwiązań znalazły się tarczowe hamulce Girlinga. Pierwsze testy bolidu, który ważył tylko 575 kilogramów, przeprowadzono jeszcze w 1957 roku.
Nowa maszyna zadebiutowała na początku maja 1959 roku w wyścigu BRDC International Trophy na Silverstone, który nie był zaliczany do mistrzostw świata, ale który odbywał się według reguł obowiązujących w Formule 1. DBR4 poprowadzili fabryczni kierowcy Aston Martina, Roy Salvadori i Carroll Shelby, którym w czerwcu była pisana wygrana w 24-godzinnym Le Mans. Salvadori z najszybszym okrążeniem w wyścigu zajął drugie miejsce za Cooperem prowadzonym przez Brabhama, przyszłego trzykrotnego mistrza świata Formuły 1. Shelby był szósty.
W sezonie 1959 brytyjska marka pojawiła się tylko w czterech grand prix mistrzostw świata Formuły 1 z dziewięciu. Debiut pod koniec maja w Holandii zakończył się na awarii silników w obu samochodach. W Wielkiej Brytanii przed własną publicznością Salvadori startował z drugiego miejsca i do mety dojechał szósty. W Portugalii zdobyto miejsca szóste i ósme (oba poza punktami, które w tamtym czasie przyznawano za pierwszych pięć miejsc). We Włoszech do mety dojechał tylko jeden DBR4, na miejscu dziesiątym. Aston Martin zakończył swój pierwszy sezon w Formule 1 bez ani jednego punktu. W sezonie 1960 model DBR4 pojawił się jeszcze na treningach, ale nie został wystawiony do startu w grand prix. Do roku 1963 zmodyfikowany egzemplarz z silnikiem powiększonym do trzech litrów, znany jako DBR4/300, wykorzystywany był jeszcze w australijskich i nowozelandzkich wyścigach wolnej formuły (Formula Libre).
Na rok 1960 przygotowano zmodernizowany bolid o oznaczeniu DBR5, który był mniejszy i lżejszy przy silniku rozwijających o kilkadziesiąt KM więcej i niezależnym zawieszeniu. Niestety maszyna ta okazała się jeszcze mniej udana i wystartowała tylko w jednym wyścigu w Wielkiej Brytanii. Aston Martin pożegnał się z Formułą 1 na kilka dekad i do mistrzostw świata wrócił dopiero w sezonie 2018, ale tylko w roli sponsora tytularnego zespołu Red Bull. Trzy lata później sytuacja wyglądała już zupełnie inaczej: Aston Martin wrócił do Formuły 1 jako pełnoprawny konstruktor! W sumie zbudowano cztery egzemplarze DBR4, z których do dnia dzisiejszego przetrwały trzy. Czwarty został wykorzystany do przebudowy w DBR5 (z czasem z użyciem oryginalnych części Aston Martina powstały również liczne repliki).
Tekst: Przemysław Rosołowski
Ostatnia aktualizacja: 01.01.2021
