John Rhodes Cobb zapisał się na stałe w historii motoryzacji przed drugą wojną światową dwoma rekordami prędkości naziemnej... a później wsławił się jeszcze kilka razy. Anglik urodził się w Esher w 1899 roku, leżącym w pobliżu otwartego osiem lat później toru Brooklands, a majątek zbił na poszerzaniu rodzinnego zaangażowania w ogólnie rozumianym pośrednictwie. Interesował się również wyścigami samochodowymi i wyzwaniami związanymi z największymi prędkościami. Oczywistym było, że Cobba nie zabraknie na liście rekordzistów prawie 4,5-kilometrowej pętli Brooklands. W znalezieniu się na niej pomógł mu samochód skonstruowany na specjalne życzenie przez Railtona i wyposażony w silnik Napiera, znany po prostu jako specjał Napier-Railton.
Reid Railton budował sportowe, osobowe auta firmowane własnym nazwiskiem od roku 1933, korzystając przy tym z budynków, z których wyprowadziła się Invicta. Jego maszyny wyróżniał fakt, iż były napędzane amerykańskimi silnikami, przede wszystkim od Hudsona. Produkcję Railtonów przerwała druga wojna światowa, po której zbudowano tylko garstkę aut, kończąc działalność firmy w 1949 roku. Łącznie wyprodukowano co najmniej 1400 samochodów marki. Wcześniej Railton zdobył sobie uznaniem pracą w firmie Thomson & Taylor oraz konstrukcją bijących rekordy prędkości naziemnej Blue Birdów, które prowadził Malcolm Campbell.
Angielski Napier, rodzinny zakład maszynowy działający od roku 1808, produkcją samochodów zainteresował się z inicjatywy Montague Napiera już w roku 1899. Trzy lata wcześniej Napier zbudował swój pierwszy silnik samochodowy. Firma, od początku kładąca duży nacisk na sport motorowy, zaczynała od modeli z silnikami 2-cylindrowymi. W ciągu pierwszych dziesięciu lat działalności wspięła się do klasy najbardziej luksusowych aut z silnikami o sześciu cylindrach, konkurującymi między innymi z Rolls-Royce'm. Po pierwszej wojnie światowej i wycofaniu się dystrybutora, kierownika działań sportowych i publicysty marki w jednej osobie Napier podupadł i w roku 1924 zakończył produkcję na prawie 4260 samochodach.
Dla samochodu Cobba o wiele ważniejsze było jednak to, czym Napier zajmował się od czasów pierwszej wojny światowej. Budował silniki lotnicze. Tym najsłynniejszym był 12-cylindrowy Napier Lion, który w pierwszej wersji pojawił się w roku 1917 i produkowany był w kolejnych ewolucjach aż do początku lat trzydziestych. Jednostka z powodzeniem służyła nie tylko w samolotach i rekordowych samochodach, ale także w wyścigowych łodziach, w których to motor otrzymał imię Lwa Morskiego (Sea Lion).
Jedyny w swoim rodzaju Napier-Railton korzystał z wolnossącego motoru Napier Lion XI, który zasilał samoloty walczące w pierwszej wojnie światowej. Jednostka charakteryzowała się układem trzech rzędów po cztery cylindry, rozchylonych pod szerokim kątem (tak zwane W12), dwoma wałkami rozrządu, czterema zaworami i dwiema świecami na każdy cylinder oraz pojemnością aż 24 litrów. Każdy cylinder mierzył sobie po dwa litry! Przy 2350 obrotach na minutę silnik rozwijał maksymalną moc około 535 koni mechanicznych. Później moc zwiększono do okolic 600 KM. Równie ogromny musiał być moment obrotowy. Budowę jednostki napędowej uwidaczniał nietypowy układ wydechowy: po prawej stronie wychodziła jedna rura, po lewej dwie.
Imponującą maszynę zbudowano w zakładach Thomson & Taylor, które od początku swojej działalności operowały w samym centrum Brooklands Aero Village. Auto wyposażono w suchą miskę olejową, jednodyskowe sprzęgło Borg & Beck, 3-stopniową skrzynię biegów Moss bez synchronizacji i bez biegu wstecznego oraz w 16-calowe, bębnowe hamulce tylko na tylnej osi. Taka panowała moda. Nie było także rozrusznika, a samochód uruchamiało się na popych.
Strukturę nośną stanowiło specjalnie zaprojektowane, stalowe, drabinowe podwozie ze sztywnymi osiami, półeliptycznymi sprężynami piórowymi (z tyłu podwójnymi) i amortyzatorami ciernymi firmy Andre Hartforda. Specjalnie dla tej maszyny zaprojektowano wielkie opony Dunlopa. Nadwozie z polerowanego aluminium zaprojektowano i wykonano w Gurney Nutting. Wśród całej surowości maszyny znalazł się regulowany fotel kierowcy, pomyślany o zawodnikach wszelkiej postury. Aby jednak nie było zbyt prosto pedał gazu umieszczono po środku, a pedały sprzęgła i hamulca po obu jego bokach.
Cobb szalał w swoim potworze od sierpnia 1933 roku do wybuchu drugiej wojny światowej. W tym czasie wziął udział w dziesiątkach wyścigów i ustanowił kilkadziesiąt rekordów prędkości w Europie i w Stanach Zjednoczonych. Te najważniejsze to 230,8 km/h na jednym okrążeniu zewnętrznej pętli Brooklands w 1935 roku oraz średnia aż 242,4 km/h w 24-godzinnej jeździe (!) na Bonneville Salt Flats w roku 1936. Po wojnie tor Brooklands stracił na znaczeniu i popadł w ruinę; rekordu Cobba już nigdy nie pobito.
W czasie drugiej wojny światowej Cobb służył jako pilot. Już w roku 1947 wrócił do bicia rekordów prędkości naziemnej w aerodynamicznym modelu Railton Mobil Special z dwoma silnikami Napier Lion. Anglik rozpędził się do przeszło 634 km/h, poprawiając swój wynik 595 km/h z sierpnia 1939 roku, ustanowiony w innym samochodzie Railtona. Jego wyczyn przebito dopiero 17 lat później. John Cobb zginął we wrześniu 1952 roku podczas próby bicia rekordu prędkości w łodzi motorowej na jeziorze Loch Ness.
W roku 1949 Napier-Railton został wypożyczony przez wytwórnię Romulus Film i pojawił się w filmie "Pandora and the Flying Dutchman" ("Pandora i Latający Holender"). Kilka lat później trafił w prywatne ręce, a kolejny właściciel uzbroił go w tarczowe hamulce Dunlop i używał do testowania spadochronów. Pojazd przewinął się też przez ręce Victora Gauntletta, prezesa Aston Martina. Pod koniec lat dziewięćdziesiątych zagościł na stałe w Brooklands Museum. Maszyna jest w pełni sprawna i, pomijając hamulce tarczowe, zachowana w oryginalnym stanie. Regularnie odbywa przeglądy i jazdy testowe oraz wizytuje imprezy pokroju Festiwalu Prędkości w Goodwood, podczas którego w 2007 roku poprowadził ją Rowan Atkinson. Oprócz oryginału istnieje wierna replika firmy Cummins.
Tekst: Przemysław Rosołowski
Ostatnia aktualizacja: 02.01.2013
