Rodzinny zakład Maserati powstał z myślą o bardzo wąskiej specjalizacji - wyścigach samochodowych. Jako pierwszy z braci Maserati swoje talenty ujawnił Carlo. W 1899 roku, w wieku 18 lat zaprojektował swój pierwszy, jednocylindrowy silnik, który posłużył do zasilania maszynerii w fabryce jego ówczesnego pracodawcy, producenta rowerów w Affori. Młody Włoch w kolejnych latach zmieniał pracę jak rękawiczki. Wkrótce przestawił się na motocykle Carcano, a w roku 1900 za namową Vincenzo Lancii znalazł się w zakładzie F.I.A.T., w którym pozostał do roku 1903. Kolejnymi etapami jego pracy były zakłady Isotta-Fraschini, w których pracował głównie jako kierowca, Bianchi i Junior. Carlo zmarł w 1910 roku po ciężkiej chorobie w wieku 29 lat.
W zakładzie Isotta-Fraschini zatrudnienie dzięki Carlo znalazł także jego młodszy brat, Alfieri, do którego niedługo później dołączył kolejny z rodzeństwa, Ettore. W połowie grudnia 1914 roku 27-letni Alfieri założył własną firmę, która działa do dnia dzisiejszego: Societa Anonima Officine Alfieri Maserati. Z pomocą Ettore zakład zajął się modyfikacją silników samochodów innych firm pod kątem startów w wyścigach. W maju 1915 roku do zespołu dołączył 17-letni Ernesto Maserati, a z fabryką Isotta-Fraschini związał się kolejny z braci, Bindo. Z samochodami nie miał do czynienia tylko Mario Maserati, który został malarzem i któremu marka zawdzięcza swoje logo z trójzębem.
W roku 1922 Maserati podjął stałą współpracę z turyńskim Diatto, które pokazało w tym czasie nowoczesny model Tipo 20 i potrzebowało wersji wyścigowej. Owocny związek trwał cztery lata, po których Diatto wycofało się ze sportów motorowych w wyniku problemów finansowych, a w roku 1927 zbankrutowało. Dla Maserati oznaczało to rozpoczęcie budowania samochodów wyścigowych pod własną marką. Pierwszy model, Tipo 26, jaka sama nazwa wskazuje, powstał w 1926 roku i bazował na wcześniejszych samochodach Diatto. Maszynę napędzał 1,5-litrowy, 8-cylindrowy, doładowany silnik o mocy około 120 KM. Auto zadebiutowało wiosną w wyścigu Targa Florio, zajmując dziewiąte miejsce i wygrywając w swojej klasie.
Tipo 26 rozwijano nieustannie przez blisko osiem lat, budując kolejne odmiany oznaczane różnymi literami alfabetu. W sezonie 1928, w którym 1,5-litrową formułę zastąpiła wolna formuła, nie przewidująca większych ograniczeń, zaczęto stosować większe silniki. Konkurencja, szczególnie ze strony Bugatti i Fiata, była jednak silniejsza i Tipo 26 nie mogło nawiązać równorzędnej walki. Dlatego też w 1929 roku Alfieri przygotował nową, niezwykłą maszynę - szokujące Tipo V4 z widlastym silnikiem z szesnastoma cylindrami! Nie było to jednak zwykłe V16.
Potężne serce mechanicznego lewiatana, inspirowanego najwyraźniej starszym o dwa lata Fiatem 806 z silnikiem V12, powstało poprzez połączenie pod kątem 25 stopni dwóch bloków silnika z modelu Tipo 26B z... dwoma wałami korbowymi zespolonymi we wspólnej skrzyni korbowej. Wielki V16 z blokiem z Elektronu (stop magnezu z aluminium, cynkiem, manganem i krzemem) uzbrojono w dwie sprężarki Roots, dwa specjalnie zaprojektowane dla tego modelu i umieszczone przed sprężarkami gaźniki Webera, cztery wałki rozrządu i po dwa zawory na cylinder. Przy 5,5 tysiącach obrotów na minutę silnik rozwijał jakieś 305 koni mechanicznych.
Tipo V4, którego nazwa odnosiła się do kształtu i pojemności silnika, zbudowano na drabinowej ramie z Tipo 26 z powiększonym rozstawem osi z dwoma, wzdłużnymi dźwigarami ze stali i poprzecznymi ściankami działowymi. Koła z ogumieniem Dunlop zawieszono na sprężynach piórowych i amortyzatorach ciernych, przy każdym znalazły się hamulce bębnowe. Otwartą karoserię wykonano z aluminium. Czterolitrowa jednostka napędowa znalazła się z przodu i poprzez 4-stopniową, ręczną skrzynię biegów napędzała tylne koła. W zależności od konfiguracji ważący 980-1050 kilogramów samochód mógł rozpędzić się aż do 275 km/h.
W roku 1929 nowe Maserati wystartowało w Grand Prix Monzy, w którym Alfieri uzyskał najlepszy czas okrążenia ze średnią prędkością 198,7 km/h. Wynik ten poprawiono dopiero w 1954 roku! Niestety na mecie uplasował się na szóstym miejscu. W roku 1930 samochód w Grand Prix Trypolisu poprowadził Baconin Borzacchini, który przywiózł do domu pierwszą wygraną w zawodach klasy GP w historii marki. Ciekawostką był występ w wyścigu Indianapolis 500 w USA, którego regulamin wymuszał jednak usunięcie sprężarki, bez której Maserati nie miało większej przewagi nad konkurencją. W kolejnym sezonie po sześciu latach przerwy na tor powróciła Alfa Romeo, a najskuteczniejszą bronią Maserati stał się model 26M z nowym silnikiem o pojemności 2,5 litrów.
Już w lipcu 1929 roku V4 przyniósł rozgłos włoskiej marce w nieco innej kategorii: w biciu rekordów prędkości maksymalnej. Borzacchini na publicznej trasie w pobliżu Cremony na dystansie 10 kilometrów ze startu lotnego uzyskał średnią aż 246,069 km/h. Warto przy tym pamiętać, że zaledwie pięć lat wcześniej absolutny rekord prędkości naziemnej na odcinku jednego kilometra sięgnął 235 km/h. Ustanowiony był także na publicznych drogach, a kolejne bito już na otwartych przestrzeniach, jak plaża Daytona i na maszynach o mocach ponad 1000 KM. Na pobicie rekordu Maserati potrzeba było trzech lat... i 1500-konnego Bluebirda Malcolma Campbella.
W sezonie 1932 pojawił się blisko 350-konny Tipo V5 z silnikiem powiększonym do 4,9 litrów, nad którym opiekę w debiucie sprawował Luigi Fagioli. Połączenie to przyniosło od razu wygraną w GP Rzymu. Krótką karierę V5 zakończyły dwa wypadki, po których do uratowania była właściwie tylko jednostka napędowa. Rok ten, w którym Maserati eksperymentowało także z bolidem z napędzaną przednią osią, należał do legendarnej Alfy Romeo P3. Rodzinną firmę czekała inna, ciężka próba: w marcu w wieku 44 lat zmarł Alfieri. Przyczyną śmierci były powikłania zdrowotne po wypadku na trasie Coppa Messina w maju 1927 roku, w wyniku którego stracił nerkę.
Po przygodach z "Sedici Cilindri" Maserati skupiło się na modelach 8-cylindrowych. Odpowiedzią na P3 był nowy, jednoosobowy bolid 8CM z 3-litrowym silnikiem o mocy 220 KM. Rok 1933 był ostatnim rokiem torowych sukcesów marki przed wprowadzeniem 750-kilogramowej formuły i zdominowaniem zawodów przez niemieckie samochody Auto Union i Mercedes-Benza.
Historia V4 i V5 nie urwała się tak po prostu. Dwa silniki V16 posłużyły jako napęd wyścigowej łodzi hrabiego Theo Rossi di Montelera (jeden z nich wykorzystano później do budowy repliki V5), a w okolicach 1931 roku powstał drugi egzemplarz V4. Niedługo później jedną ze sztuk przerobiono na cywilnego roadstera z karoserią od Zagato, jeden z najszybszych samochodów świata w swoim czasie i jeden z najbardziej niezwykłych modeli Maserati. Przez krótki czas jego właścicielem był sam Tazio Nuvolari. Karoserię dla drogowego V4 oferowała również Castagna, ale samochodu w takiej konfiguracji nigdy nie zbudowano.
Tekst: Przemysław Rosołowski
Ostatnia aktualizacja: 25.12.2012
