Który samochód Porsche można uznać za ten pierwszy? Czy osobowe auto dla ludu, którym zachwycał się Hitler, czyli pierwszego Volkswagena? Czy pierwszego roadstera z serii 356, który tuż po drugiej wojnie światowej skonstruował Ferry Porsche? A może pierwszy, elektryczny pojazd, który jeszcze w dziewiętnastym wieku pod marką Egger-Lohner przygotował jego ojciec, wówczas 23-letni Ferdinand Porsche i oznaczył własnoręcznie jako P1, czyli Porsche numer 1? Każda z odpowiedzi jest w jakimś stopniu satysfakcjonująca, ale najbliższe prawdy będzie wskazanie na przedwojenny model Type 64, który wpłynął na 356 i z którego cytaty można odnaleźć w każdej generacji 911 i nie tylko.
Model Type 64 powstał w drugiej połowie lat trzydziestych. Zespół pod wodzą Ferdinanda Porsche miał wtedy w kieszeni wygraną w przepychankach o opracowanie i budowę samochodu dla ludu, dla którego na zachodzie III Rzeszy wznoszono największą fabrykę na kontynencie, przyszły Wolfsburg. Wtedy też ugrupowania rządowe podjęły pomysł organizacji prestiżowego, liczącego ponad 1300 kilometrów wyścigu poprzez Państwa Osi z Berlina do Rzymu, który miał demonstrować dominację niemieckiego przemysłu samochodowego. Porsche, który wcześniej opracował samochody sportowe i wyścigowe dla marek Austro-Daimler, Mercedes-Benz i Auto Union miał w końcu szansę zbudować coś na własny rachunek.
Pierwszą propozycją nie był jednak Type 64, ale projekt o oznaczeniu Type 114. Pod tą drugą nazwą ukrywało się bardzo opływowe coupe z umieszczonym centralnie silnikiem V10 o pojemności 1,5 litra i mocy przeszło 70 koni mechanicznych, które nie miało nic wspólnego z przyszłym "Garbusem". Ostatecznie wygrały jednak koszty i czas i prace nad Type 114 zakończono na stole kreślarskim oraz modelach w skali, które badano w tunelu powietrznym.
Zbliżone do siebie kształty obu samochodów zaprojektował Erwin Komenda, spod którego ręki wyszły karoserie bardzo wąskie, wysokie na około 1,4 metra i opływowe. Opory powietrza miały zmniejszać także zasłonięte koła. Nietypowe linie auta zmusiły konstruktorów do przesunięcia foteli kierowcy i pasażera wzdłuż pojazdu o około 30 centymetrów względem siebie, tak aby osoby w środku nie wchodziły na siebie. Obliczenia konstrukcyjne dla Typu 64 popełnił Josef Mickl, były pilot i konstruktor samolotów w służbie Austro-Węgier i Jugosławii. Sportowe Porsche było jednym z pierwszych aut na świecie z nadwoziem samonośnym, które wykonano ze stopów metali lekkich.
Z tyłu pojazdu ulokowano silnik z przyszłego, wyprodukowanego w milionach egzemplarzy Volkswagena, czyli płaską, czterocylindrową jednostkę o pojemności około 1,1 litra (silniki typu boxer znajdują się do dzisiaj w modelach 911). Moc silnika podniesiono z niecałych 24 do okolic 40 koni mechanicznych. Małe coupe ważyło tylko jakieś 525 kilogramów i rozpędzało się do co najmniej 145 kilometrów na godzinę.
Długodystansowy wyścig na trasie Berlin-Rzym miał odbyć się już we wrześniu 1938 roku, ale imprezę z bliżej nieokreślonych przyczyn odwołano i przesunięto dokładnie o rok. Ferdinand Porsche wraz z synem i swoimi specjalistami przygotował w sumie trzy sztuki modelu Type 64, który zgodnie z volkswagenowską nomenklaturą oznaczono początkowo jako 60K10. Znaczek, a w zasadzie litery składające się na nazwisko Porsche pojawiły się na autach później.
Pierwszy egzemplarz był gotowy w połowie sierpnia, ale samochód nigdy nie wziął udziału w żadnym wyścigu. Wszelkie plany odnośnie organizacji zawodów sportowych przekreślił wybuch drugiej wojny światowej. Drugą sztukę ukończono w grudniu 1939 roku, a trzecią pół roku później. Prace nad autem kontynuowano pod pretekstem bicia rekordów prędkości po wojnie w kategorii określanej wielkością silnika. Prób takich nigdy nie podjęto.
Wszystkie trzy auta zarejestrowano do użytku drogowego i eksploatowano przez firmę Porsche w celach testowych oraz służbowych. Pierwszą sztukę rozbił jeden z członków zarządu Volkswagena, drugą po wojnie używali amerykańscy żołnierze, co zakończyło się rozległymi uszkodzeniami i rozebraniem auta, a trzecią wraz z tonami części zapasowych dołączył do swoich zbiorów po wojnie Otton Mathé, austriacki kierowca wyścigowy. Mathe startował w konstrukcji Porsche przez kilka lat i to z dużymi sukcesami. Zanim do tego doszło trzecia sztuka służyła rodzinie Porsche, a pracownicy zakładów w Gmünd wprowadzili w niej kilka usprawnień: hamulce sterowane hydraulicznie, a nie mechanicznie, zmodyfikowane zawieszenie, większa moc silnika.
Kolekcję sprzedano po śmierci Austriaka w 1995 roku. Drogocenny Type 64 powędrował do kupca z Wiednia, a zapasowe części i inne skarby niedługo później weszły w posiadanie założycieli muzeum Prototyp w Hamburgu. Ku ich zaskoczeniu wśród "złomu" znalazły się oryginalne elementy i podzespoły z pozostałych egzemplarzy modelu Type 64, które pozwoliły na obudowanie auta. W muzeum Porsche w Stuttgarcie można dodatkowo oglądać aluminiową karoserię o grubości tylko 1,2 milimetra, która w chwili powstania wyprzedzała swoje czasy i która wyznaczyła kierunek powojennym, seryjnym samochodom marki Porsche.
Tekst: Przemysław Rosołowski
Ostatnia aktualizacja: 01.03.2014
