Włoski, rodzinny zakład firmowany nazwiskiem Maserati powstał z myślą o bardzo wąskiej specjalizacji - wyścigach samochodowych. Jako pierwszy z braci Maserati szlak przetarł Carlo, który już w 1899 roku, w wieku 18 lat zaprojektował swój pierwszy, jednocylindrowy silnik. Carlo zaczynał u producenta rowerów w Affori, później pracował nad motocyklami Carcano, znalazł się w zakładach Fiata, Isotta-Fraschini, Bianchi i Junior. Zmarł już w 1910 roku po ciężkiej chorobie w wieku tylko 29 lat.
Jako kolejny zamiłowanie do mechaniki ujawnił Alfieri, który dzięki Carlo został zatrudniony w zakładzie Isotta-Fraschini. Później dołączył do niego w tym samym miejscu pracy Ettore. W połowie grudnia 1914 roku 27-letni Alfieri założył własną firmę: Societa Anonima Officine Alfieri Maserati, do której rok później dołączył 17-letni Ernesto. Z fabryką Isotta-Fraschini związał się w tym czasie kolejny z braci, Bindo. Z samochodami nie miał do czynienia tylko Mario, który został malarzem i któremu marka zawdzięcza swoje logo z trójzębem.
Zakład Maserati zaczynał od modyfikacji silników innych producentów pod kątem udziału w wyścigach, a od roku 1922 zacieśniał współpracę z turyńskim Diatto, dla którego miał zbudować samochód wyścigowy. Firma ostatecznie zbankrutowała, a Maserati cztery lata później przedstawiło pierwsze, własne auto na tor, bolid Tipo 26 z 8-cylindrowym silnikiem o pojemności półtora litra. Model rozwijano nieustannie przez blisko osiem lat. W sezonie 1928, w którym weszła w życie wolna formuła, nie przewidująca większych ograniczeń dla samochodów wyścigowych, konkurencja była na tyle silna, Tipo 26 nie mogło dłużej nawiązywać równorzędnej walki. Dlatego też w 1929 roku Alfieri przygotował nową, niezwykłą maszynę - szokujące Tipo V4 z widlastym silnikiem z szesnastoma cylindrami! Nie było to jednak zwykłe V16.
Potężne serce mechanicznego lewiatana powstało poprzez połączenie pod kątem tylko 25 stopni dwóch bloków silnika z modelu Tipo 26B z... dwoma wałami korbowymi zespolonymi we wspólnej skrzyni korbowej. Wielkie V16 z blokiem z Elektronu (stop magnezu z aluminium, cynkiem, manganem i krzemem) uzbrojono w dwie sprężarki Roots, dwa specjalnie zaprojektowane dla tego modelu i umieszczone przed sprężarkami gaźniki Webera, cztery wałki rozrządu i po dwa zawory na cylinder. Przy 5,5 tysiącach obrotów na minutę silnik rozwijał jakieś 305 koni mechanicznych. Z czasem moc podniesiono do 375 KM. Do kształtu i pojemności silnika odnosiła się nazwa modelu.
Pojazd zbudowano na drabinowej ramie z Tipo 26 z powiększonym rozstawem osi z dwoma, wzdłużnymi dźwigarami ze stali i poprzecznymi ściankami działowymi. Koła z ogumieniem Dunlop zawieszono na sprężynach piórowych i amortyzatorach ciernych, przy każdym znalazły się hamulce bębnowe. Otwartą karoserię wykonano z aluminium. Jednostka napędowa znalazła się z przodu i poprzez 4-stopniową, ręczną skrzynię biegów napędzała tylne koła. W zależności od konfiguracji ważący 980-1050 kilogramów samochód mógł rozpędzić się aż do 275 km/h.
Tipo V4 przyczynił się do pierwszych sukcesów Maserati w prestiżowych wyścigach Grand Prix. Alfieri na torze Monza uzyskał najlepszy czas okrążenia, który pobito dopiero w 1954 roku (!), ale na mecie był szósty. W roku 1930 Baconin Borzacchini wygrał w Trypolisie, co było pierwszym z wielu zwycięstw marki w zawodach Grand Prix. Model wystawiono nawet do amerykańskiego Indianapolis 500, ale pozbawiony według panujących tam zasad sprężarki nie mógł pokazać zbyt wiele.
Już w lipcu 1929 roku Tipo V4 przyniósł rozgłos marce w nieco innej kategorii: w biciu rekordów prędkości maksymalnej. Borzacchini na publicznej trasie w pobliżu Cremony na dystansie 10 kilometrów ze startu lotnego uzyskał średnią aż 246,069 km/h (zaledwie pięć lat wcześniej absolutny rekord prędkości naziemnej sięgnął 235 km/h). Na pobicie rekordu Maserati potrzeba było trzech lat... i 1500-konnego Bluebirda Malcolma Campbella.
W sezonie 1932 pojawił się blisko 350-konny Tipo V5 z silnikiem powiększonym do 4,9 litrów, który nie powtórzył sukcesów poprzednika i po wypadkach skończył na złomie. Dwa silniki V16 posłużyły później jako napęd wyścigowej łodzi hrabiego Theo Rossi di Montelera (jeden z nich wykorzystano później do budowy repliki V5). Po przygodach z "Sedici Cilindri" Maserati skupiło się na modelach 8-cylindrowych, do których należał między innymi jednoosobowy bolid 8CM z 3-litrowym silnikiem o mocy 220 KM. Rok 1933 był ostatnim rokiem torowych sukcesów marki przed wprowadzeniem 750-kilogramowej formuły i zdominowaniem zawodów przez niemieckie samochody Auto Union i Mercedes-Benza. Ale na tym historia Tipo V4, który w roku 1931 doczekał się drugiego egzemplarza, wcale się nie zakończyła.
Po pierwszych sukcesach Tipo V4 w ofercie Maserati znalazła się drogowa wersja modelu, dla którego karoserię miała budować między innymi Castagna. Do realizacji takiego projektu prawdopodobnie nigdy nie doszło, a zupełnie inne, drogowe V4 powstało kilka lat później, w 1934 roku dzięki zakładowi Zagato, którzy otrzymał zamówienie poprzez rzymskiego przedstawiciela Maserati. Autem takim ścigano się zarówno przed jak i po wojnie, a z radarów na kilka dekad zniknęło pod koniec lat pięćdziesiątych po poważnej awarii silnika.
W ręce turyńskiego studia wpadł według oficjalnego stanowiska Maserari egzemplarz, którym kilka lat wcześniej szalał Borzacchini. Inne źródła mówią, że do zwykłego ruchu drogowego przystosowany został drugi, młodszy egzemplarz. Najważniejszym jest jednak to, że imponujący, 2-osobowy roadster Tipo V4 Sport Zagato w dwóch odcieniach zieleni przetrwał do dnia dzisiejszego i regularnie pokazuje się światu. Odrestaurowany samochód, który swego czasu miał być własnością samego Tazio Nuvolari'ego, w roku 2003 obecny był na konkursie elegancji Pebble Beach, a w roku 2014 uświetnił konkurs elegancji Villa d'Este oraz otwartą w czerwcu w Muzeum Enzo Ferrari'ego w Modenie wystawę z okazji stulecia firmy Maserati.
Tekst: Przemysław Rosołowski
Ostatnia aktualizacja: 20.06.2014
