W historii motoryzacji trudno znaleźć markę, która nie chciałaby mieć w swojej ofercie modelu sportowego. Podobnie było i w przypadku Volvo, kiedy to w latach pięćdziesiątych zarząd firmy podjął próbę opracowania samochodu sportowego z myślą o rynkach zagranicznych, a zwłaszcza o rynku amerykańskim. Pierwszy projekt okazał się chybiony: roadster Volvo Sport z karoserią z tworzyw sztucznych powstał w latach 1955-1957 w ilości tylko 67 sztuk. Ale to, co działo się później działa na wyobraźnię miłośników samochodów do dnia dzisiejszego.
Zarząd firmy pod wodzą Gunnara Engellau'a słusznie zauważył, że aby odnieść sukces na ryku samochodów sportowych dobrze jest skorzystać z pomocy włoskich stylistów i za projekt nadwozia kolejnego, sportowego modelu odpowiedzialna stała się ostatecznie turyńska firma Frua. Ostatecznie, ponieważ początkowo zaproponowano cztery projekty z różnych źródeł. Gdy przyszło do podjęcia decyzji projektów było już pięć. Piąty przemycił Helmer Petterson, czołowy konsultant koncernu. Znalazło się na nim coupe naszkicowane przez jego syna, 25-letniego Pelle'a, który dopiero co ukończył studia na Instytucie Pratt w Nowym Jorku i dzięki znajomościom ojca znalazł zatrudnienie pod skrzydłami samego Pietro Frua.
Projekt Pettersona wywarł największe wrażenie i został jednogłośnie wyłoniony jako zwycięzca. Niestety gdy wyszło na jaw, że za samochodem wbrew oczekiwaniom stoi w rzeczywistości rodowity Szwed z G&oul;teborga, a nie włoskie studio, ówczesny prezydent Volvo zagotował się i poprzysiągł, że Pelle nigdy nie otrzyma za swoją pracę należytego uznania. I tak rzeczywiście było. Petterson dopiero wiele jak później został połączony z ponadczasowymi kształtami P1800, a w 2004 roku mianowano go honorowym członkiem oficjalnego, szwedzkiego klubu posiadaczy auta.
Od roku 1957 w zakładach Frua na mechanizmach Volvo Amazon zbudowano trzy prototypy P1800, które wykorzystywano nie tylko do testów, ale także przygotowania maszyn z myślą o produkcji seryjnej. Wszystkie trzy przetrwały do dnia dzisiejszego. Atrakcyjne coupe zostało pokazane prasie w 1959 roku, a szerszej publiczności podczas salonu samochodowego w Brukseli w 1960 roku. Pierwsze egzemplarze produkcyjne zjechały z taśmy dopiero w maju 1961 roku. Zjechały z taśm fabryki w... Lindwood w Szkocji.
Ograniczone możliwości Szwedów sprawiły, że partnerów do produkcji P1800 szukano za granicą. Początkowo samochód miał być produkowany w zakładach Karmanna ale z uwagi na związek tej firmy z Volkswagenem do zawarcia umowy nie doszło. Zamiast tego Volvo skorzystało z oferty brytyjskiego Jensen Motors. Przy wsparciu ze strony firmy Pressed Steel (produkcja stalowych karoserii), Jensen podpisał umowę na produkcję dziesięciu tysięcy egzemplarzy P1800 rocznie.
Wspaniała sylwetka auta obiecywała znacznie więcej, niż w rzeczywistości można było otrzymać, a wszystko dlatego, że P1800 wzorem prototypów oparty był o zespoły jezdne modelu Amazon. Coupe wyposażono w udoskonalony, czterocylindrowy, gaźnikowy silnik serii B18 o pojemności 1,8 litra i mocy okrągłych 100 KM, a od 1968 roku o mocy 108 KM i pojemności prawie dwóch litrów. Motor został zastąpiony w 1969 roku przez jednostkę zaopatrzoną w nowoczesny, elektroniczny wtrysk paliwa. Zmiana ta podniosła moc do 120 koni mechanicznych.
Stosunkowo niewielka moc jak na auto aspirujące do grona samochodów sportowych przenoszona była za pośrednictwem czterobiegowej, ręcznej skrzyni biegów z nadbiegiem lub bez na koła tylne. W ofercie dostępny był również trzybiegowy automat. W zatrzymaniu pomagały hydrauliczne hamulce Girlinga - tarczowe z przodu i bębnowe z tyłu, a w późniejszym okresie tarczowe przy wszystkich kołach. Prędkość maksymalna nieznacznie przekraczała 170 km/h, a przyspieszenie od zera do 100 km/h wynosiło ponad 12 sekund. W późniejszych wersjach z silnikiem dwulitrowym prędkość maksymalna przekraczała już 190 km/h, a setkę osiągano w czasie nie przekraczającym 10 sekund. Samochód na drodze pomagały utrzymać zamontowane z przodu, podwójne wahacze poprzeczne ze sprężynami śrubowymi i stabilizatorem, a z tyłu sztywny most z wahaczami wzdłużnymi i drążkiem Panharda.
Do wiosny 1963 roku Jensen wyprodukował jedynie sześć tysięcy egzemplarzy P1800. Tak słaby wynik spowodowany był problemami z personelem, metodami pracy, poddostawcami, logistyką i w końcu niezadowalającą jakością. Wobec takiej sytuacji Volvo, które powiększyło już własne zasoby, postanowiło przenieść produkcję do zakładów w Lundby w Szwecji. Współpraca z Pressed Steel trwała jeszcze do 1969 roku, w którym produkcję karoserii dla P1800 uruchomiono w tłoczni w Olofström. Dla podkreślenia zmian nazwę modelu zmieniono na P1800 S, a później 1800 S, w której ostatnia litera odnosiła się do Szwecji. W tym czasie, pomijając silnik, auto zmieniało się nieznacznie. Przeprojektowano m.in. grill i felgi, dodano też nowe kolory nadwozia i tapicerki, a niektóre sztuki wystawiano do rajdów samochodowych.
W roku 1971 szwedzki koncern wprowadził do produkcji wersję kombi swojego GT, która nosiła oznaczenie P1800 ES i została zaprojektowana w Szwecji. Podobne, sportowe kombi wytwarzał już wcześniej brytyjski Radford na bazie modelu DB5 od Aston Martina. Model ten powstał jednak w ilości zaledwie 12 sztuk. W przypadku Volvo można mówić o produkcji na masową skalę. Związki P1800 z Aston Martinem nie kończyły się tylko na podobnych pomysłach. W roku 1961 Brytyjczycy wykorzystali jeden z egzemplarzy szwedzkiego coupe do własnych celów: auto wyposażono w angielski, czterocylindrowy silnik o pojemności 2,5 litrów (projekt pozostał prototypem, zdjęcie 37).
W okresie od 1961 do 1973 roku (cztery lata przygotowania, dwanaście lat produkcji) powstało 39,4 tysiące egzemplarzy coupe i prawie 8,1 tysiąca sztuk P1800 w karoserii shooting brake, z których wiele podbiło USA. Zbudowano tylko jeden kabriolet, za który odpowiadała firma Radford, a 50 kolejnych sztuk zostało przebudowanych na jego wzór przez dilera z Long Island, firmę Volvoville.
Volvo P1800 stał się sławny za sprawą telewizyjnego serialu "The Saint" ("Święty"), w którym główny bohater, Simon Templar, grany przez późniejszego odtwórcę roli agenta 007, Rogera Moore'a, jeździł właśnie takim pojazdem. Pomysł aby samochodem głównego bohatera był właśnie sportowe Volvo pochodził od samego Moore'a po tym, jak zaopatrzenia w E-Type'a producentom serialu odmówił Jaguar. W sumie na potrzeby serialu zakupiono cztery samochody, a Moore jeździł P1800 również prywatnie.
Równie wielką sławę i uznanie P1800 zapewnił Irv Gordon, nauczyciel z Patchogue w stanie Nowy Jork. Amerykanin zakupił swoje P1800 S w 1966 roku i był nim tak zachwycony, że w ciągu pierwszych 48 godzin pokonał za jego kierownicą ponad 2,4 tysiące kilometrów. W ciągu 10 lat coupe miało przejechane pół miliona mil (805 tysięcy kilometrów). W roku 1998 Gordon znalazł się oficjalnie w "Księdze rekordów Guinessa" z wynikiem 2,72 milionów kilometrów. Cztery lata później na Time Square przekroczył uroczyście 2 miliony mil (3,22 mln km). We wrześniu 2013 podczas podróżny na Alaskę maszyna z ciągle oryginalnym, pierwszym silnikiem pokonała trzymilionową milę (ponad 4,8 milionów kilometrów, zdjęcia 15 i 16)!
Dopiero po dwudziestu czterech latach od zakończenia produkcji kultowego auta Volvo pokazało światu godnego następcę, wprowadzając w 1997 roku do sprzedaży model C70. Za jego kierownicą ponownie zasiadał Simon Templar, grany w kinowym remake'u "Świętego" przez Vala Kilmera.
Tekst: Mariusz Relich, Przemysław Rosołowski
Ostatnia aktualizacja: 07.02.2015
